آشنایی با ارکان بازار اوراق بهادار

به گزارش گروه آموزش پول نیوز، ایجاد بورس اوراق بهادار در دستور کار قرار گرفت و قانون تأسیس آن در اردیبهشت ۱۳۴۵به تصویب مجلس شورای ملی رسید و پس از آن، بورس اوراق بهادار تهران به‌عنوان یکی از ابزار‌های متکی به نظام بازار آزاد با هدف تشویق بخش خصوصی در اقتصاد ایران تأسیس شد و از بهمن‌ماه ۱۳۴۶ فعالیت خود را با پذیرش سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران، شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه عباس‌آباد به‌طور رسمی آغاز کرد.

اداره بورس

بورس اوراق بهادار تهران تا سال ۱۳۸۴در چارچوب تعیین‌شده در قانون مزبور فعالیت می‌کرد. در این ساختار، سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران به‌عنوان تنها رکن اجرایی، با شخصیت حقوقی مستقل غیرانتفاعی، مسئولیت اداره بورس را به عهده داشت. این سازمان را هیئت‌مدیره هفت نفره‌ای اداره می‌کرد که توسط مجمع عمومی اعضا انتخاب می‌شدند. هیئت‌مدیره هم دبیر کل را به‌عنوان بالاترین مقام اجرایی بورس انتخاب می‌کرد. نظارت بر فعالیت سازمان کارگزاران بورس تهران هم بر عهده شورای بورس، به‌عنوان بالاترین رکن تصمیم‌گیری و مسئول و ناظر حٌسن اجرای قانون تأسیس بورس اوراق بهادار، قرار داشت.

قانون تأسیس بورس اوراق بهادار، در سال ۱۳۸۴ و با توجه به عدم توان پاسخگویی به نیاز‌های جدید بازار اوراق بهادار، مورد بازنگری قرار گرفت

قانون تأسیس بورس اوراق بهادار، در سال ۱۳۸۴ و با توجه به عدم توان پاسخگویی به نیاز‌های جدید بازار اوراق بهادار، مورد بازنگری قرار گرفت و در آذر ماه همان سال، قانون بازار اوراق بهادار به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

شورای عالی بورس و اوراق بهادار

این شورا بالاترین رکن بازار اوراق بهادار است که تصویب سیاست کلان و خط‌مشی بازار در قالب سیاست‌های کلی نظام و قوانین و مقررات مربوط و همچنین اتخاذ تدابیر لازم برای ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهادار و اعمال نظارت عالیه بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار از مهم‌ترین وظایف آن است.

اعضای شورای عالی بورس و اوراق بهادار:
وزیر اقتصاد به‌عنوان ریاست شورا
وزیر بازرگانی
رئیس‌کل بانک مرکزی
روسای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان دبیر شورا و سخنگوی سازمان
دادستان کل کشور یا معاون وی
یک نفر نماینده از طرف کانون‌ها
سه نفر خبره مالی منحصراً از بخش خصوصی با مشورت تشکل‌های حرفه‌ای بازار اوراق بهادار
یک نفر خبره منحصراً از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر ذی‌ربط
سه نفر خبره مالی منحصراً از بخش خصوصی با مشورت تشکل‌های حرفه‌ای بازار اوراق بهادار
یک نفر خبره منحصراً از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر ذی‌ربط
سازمان بورس و اوراق بهادار
براساس قانون بازار اوراق بهادار، نهاد جدیدی تحت عنوان سازمان بورس و اوراق بهادار ایجاد شد تا زیر نظر شورای عالی بورس به نظارت بر اجرای قوانین و مقررات، تنظیم و تدوین مقررات و انجام دیگر وظایف تعیین شده در قانون بپردازد. به عبارتی مقام ناظر بازار اوراق بهادار ایران به دو نهاد شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار تقسیم شد.

گفتنی است سازمان بورس دارای هیأت مدیره متشکل از پنج عضو است که انجام وظایف مذکور در ماده ۷ قانون را بر عهده خواهند داشت. اعضای هیأت مدیره از میان افراد امین و دارای حسن شهرت و تجربه در رشته مالی منحصراً از کارشناسان بخش غیردولتی به پیشنهاد رئیس شورا و با تصویب شورا برای مدت پنج سال انتخاب می‌شوند. رئیس شورا حکم اعضای هیأت مدیره را صادر می‌کند.

همچنین رئیس هیأت مدیره نیز از بین اعضای هیأت مدیره، با پیشنهاد هیأت مدیره و تصویب شورا برای مدت ۳۰ ماه تعیین خواهد شد. رئیس هیأت مدیره، رئیس سازمان و بالاترین مقام اجرایی سازمان است.

همان‌طور که نمودار نشان می‌دهد، شورای عالی بورس و اوراق بهادار بر سازمان بورس و اوراق بهادار نظارت دارد. از طرفی سازمان بورس نیز بر «شرکت بورس و اوراق بهادار»، «شرکت بورس کالا»، «شرکت سپرده‌گذاری مرکزی»، «شرکت بورس انرژی» نظارت دارد. همچنین «شرکت‌های تامین سرمایه»، «شرکت‌های سبدگران»، «شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری»، «شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی»، «موسسه‌های رتبه‌بندی»، «ناشران بورسی»، «ناشران فرابورسی»، «کانون نهاد‌های سرمایه‌گذاری»، «کانون سرمایه‌گذاران»، «شرکت‌های سرمایه‌گذاری»، «شرکت‌های هلدینگ» و «حسابرسان معتمد» تحت نظارت سازمان بورس قرار دارند.