تبعات محیطی مدیریت جزیره‌ای در صنعت خودرو

پول‌نیوز؛ سینا رویایی - شهرهای دنیا اگرچه تنها 2درصد از مساحت کره‌زمین را تشکیل می‌دهند اما بیش از 50‌درصد مردم دنیا را در خود جای داده‌اند. همین 2درصد، سه‌چهارم انرژی جهان را مصرف و 80درصد گازهای گلخانه‌ای را از خود متصاعد می‌کنند.

مصداق و تاثیر این آمار در مورد ایران بدین صورت تفسیر شده است؛ نخست حدود 40درصد ترافیک تهران ریشه در سامانه حمل‌و‌نقل عمومی آن دارد و دوم اینکه یکی از مهم‌ترین عوامل تغییرات آب‌و‌هوایی تهران ناشی از بی‌سامانی این سیستم است.

این دو، نتیجه تحقیقی است که چند سال پیش توسط تعدادی از محققان شهرسازی و ترافیک شهری در آلمان انجام شد. در این تحقیق 9 کلان‌شهر دنیا و شهرهای اقماری آنها از حیث تاثیر ترافیک بر آب‌و‌هوای آنها مورد بررسی قرار گرفتند و از ایران نیز تهران و شهرهای اقماری هشتگرد و کرج، بر ترافیک و آب و هوای تهران بررسی شدند.

محققان در این مطالعه به این نتیجه رسیده بودند اگرچه دولت برای تخلیه بار ترافیک، تاسیس شهرهای اقماری را در اولویت توسعه خود قرار داده اما این کار تاثیر معکوسی بر ترافیک تهران داشته  است و علاوه‌بر بار ترافیکی شدیدتر، موجب تغییرات اقلیمی و آب‌و‌هوایی در این منطقه شده است.

در یک تحلیل علمی، ریشه این معضل در تشویق مردم به استفاده از خودروهای شخصی دانسته شده است، تشویقی که به‌صورت غیرمستقیم انجام شده و یکی از مصادیق آن به کار انداختن خودروهای ون و شخصی برای حمل‌و‌نقل عمومی است.

نویسندگان این تحقیق در این زمینه راه چاره را محدود کردن استفاده مردم از خودروهای شخصی ممکن ندانسته‌اند، بلکه  در عوض تغییر بنیادینی را در بنای زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل تهران و شهرهای اطراف پیشنهاد داده‌اند.

نکته جالب اینجاست در تحقیق مزبور که در سال 2010  صورت گرفت، پیش‌بینی شده است اگر تهران با همین منوال توسعه پیدا کند، در چند سال آینده (امروز) مدیریت کلان این شهر به‌خصوص در روزهای زمستان مجبور به تعطیل کردن متناوب شهر به‌دلیل آلودگی هوا خواهد بود و از این بابت ضررهای کلانی متحمل اقتصاد ایران خواهد شد.

امروز که این تعطیلی‌ها به روال معمول و پذیرفته شده‌ای در کشور تبدیل شده است، شاهد تغییرات آب‌و‌هوایی پیش‌بینی شده در این گزارش نیز هستیم.

نتیجه قابل‌توجهی که در این تحقیق نبود، پیش‌بینی یا برنامه‌ریزی مسئولان ایرانی برای موضوعی است که به‌عنوان «مدیریت پارکینگ در کلان‌شهرها» مطرح شده است و کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه سال‌هاست درباره آن اقدامات موثری انجام داده‌اند.

سرعت ساخت مجتمع‌های تجاری و مسکونی در تهران بر‌اساس تحقیق یاد‌شده، 12 برابر سرعت ساخت زیر‌ساخت و روساخت برای پارکینگ در این شهر است. هرچند جریمه پارک در مناطق ممنوعه تهران نسبت به کشورهای توسعه‌یافته بسیار اندک و قابل‌مقایسه نیست، این موضوع نیز به خودی خود تخفیفی است که دولت برای سهل‌انگاری خود در ساخت پارکینگ قائل شده است.

در آلمان در کنار توسعه فن‌آوری تولید و عرضه خودرو به بازار، فن‌آوری‌های متناظر آن مانند پارکینگ‌های طبقاتی را نیز به‌کار گرفته شده است. در یکی از جدیدترین فن‌آوری‌های مورداستفاده در آلمان، از برج‌های خودرو بهره گرفته می‌شود؛ برج‌هایی با ارتفاع 20طبقه که در حداکثر ظرفیت خود تا 800خودرو را نیز جای می‌دهند.

برج‌های خودرو بی‌شک آینده پارکینگ‌های عمومی در مناطق مرکزی شهرها خواهند بود؛ چراکه دسترسی به زمین کافی برای احداث سایر پارکینگ‌ها میسر نیست.

به‌هر حال آنچه می‌توان از چنین تحقیق‌هایی نتیجه گرفت، این است که تولید خودرو، رونق و رکود و بازار آن، امری اقتصادی، تک‌ساحتی و منفک از مقوله‌های انسانی و زیرساختی توسعه‌شهری نیست. خودروها از آنچه به نظر می‌رسد، به ما نزدیک‌ترند.