مداخله در جریان تامین قطعات توسط خودروسازان

پول‌نیوز - مشکلات پیش روی صنعت قطعه‌سازی فقط مربوط به روزهای آتی نیست. روزهایی که حرف از قراردادهای جوینت‌ونچر و پسابرجام است و از دیگر‌سو، مدام خبر از ورود قطعات چینی و قاچاق به کشور می‌رسد و در این میان، حرف‌ها و حدیث‌ها بر سر انتخابات انجمن قطعه‌سازی فراوان است. در این راستا کارشناسان این صنعت معتقدند عمده مشکلی که وجود دارد انحصار دولت در صنعت خودروسازی است که ترکش‌های آن به صنعت قطعه‌سازی هم برخورد کرده است.

در همین زمینه روزنامه «دنیای خودرو» با علی‌اکبر جوانروح، عضو پیشین هیات‌مدیره انجمن قطعه‌سازان و عضو فعلی انجمن گفت‌وگویی به شرح ذیل انجام داده است. این عضو انجمن قطعه‌سازان، بهترین دوران حمایت دولت از قطعه‌سازان را زمان وزارت دکتر هادی نژادحسینیان بر وزارت صنایع سنگین ایران می‌داند؛ در ادامه این گفت‌وگو را می‌خوانید.

* مدیرعامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع (ایدرو) اعلام کرده است با چهار کشور جدید قرارداد خودرویی بسته خواهد شد.آیا در این قراردادها، مطالبات قطعه‌سازان نیز لحاظ شده‌ است و در شرایط جوینت‌ونچر آنها نیز حضور دارند؟ در واقع در کنار این قراردادهای جدید  که بسته می‌شود آیا قطعه‌سازان هم حضور دارند؟

واقعیت این است که خودروسازان با یکدیگر قرارداد می‌بندند. در واقع خودروسازان به عنوان یک بنگاه اقتصادی شرایط خودشان را در نظر می‌گیرند و متولی صنعت قطعه‌سازی نیستند و به صنعت قطعه‌سازی به‌عنوان یار و بازوی کمک خودروسازی نگاه می‌کنند. حالا بستگی دارد در قراردادهایی که امضا می‌کنند چگونه به نقش قطعه‌سازان نگاه کنند که آیا در بازی قرار بگیرند یا خیر؟ اگر خودرویی با درصد ساخت داخل بیشتر وارد بازار شود از سود گمرکی کمتری برخوردار است؛ مسلما مقرون به‌صرفه است قطعات‌شان در ایران ساخته شود به شرطی که قرارداد با کشورهای  (اروپایی، آمریکایی، آسیایی پیشرفته مانند ژاپن یا کره) باشد. اما اگر با خودروساز چینی قرارداد بسته باشند، قطعه‌سازان ما هم از چین قطعه وارد می‌کنند و نمی‌توانند رقابت کنند.

* با توجه به این‌که در قراردادها اعلام شده است، باید 40درصد قطعات داخلی‌سازی شود، وقتی قطعه‌سازان را در قراردادها چندان دخیل نمی‌کنند، این داخلی‌سازی به چه نحوی صورت خواهد پذیرفت؟

معمولا قطعاتی که حمل‌و‌نقل‌شان مقرون به صرفه نیست و حجیم است سعی می‌شود ساخت داخل داشته باشند چون هزینه حمل‌و‌نقل آن بسیار گران‌تر از ساختش است. مثلا صندلی را در ایران می‌سازند. چون مگر در یک کانتینر چند صندلی جا می‌گیرد؟ در برخی مواقع صندلی را هم وارد کرده‌اند، اما عقل سلیم می‌گوید در ایران ساخته شود. حتی اگر اسکلتش را از خارج بیاورند اما فوم، ابر و روکشش را در ایران تولید کنند. در این حد برخی خودروسازان انجام می‌دهند اما باز این موضوع هم به طرف قرارداد بستگی دارد.

اگر طرف قرارداد در کشور دیگر، صنعت ایران را بشناسد، سعی می‌کند در داخل ایران قطعاتش را تامین کند. اما متاسفانه در پاره‌ای مواقع خودروسازان درمورد  خودروی آماده قرارداد می‌بندند، خودرویی که در خارج ساخته شده به بازار آمده و قطعه‌سازان خارجی‌اش هم مشخص است. در واقع اینها دیگر نمی‌آیند از ایران قطعه تهیه کنند. حالا این وظیفه خودروسازان ماست که قطعات را داخلی کنند.

* شما جایی اشاره کرده بودید که دولت از قطعه‌سازان حمایت نمی‌کند. این حمایت به چه معنی است و به چه شکل باید باشد؟

دولت تنها زمانی‌که از قطعه‌سازان حمایت کرد، در زمان وزارت دکتر هادی‌ نژاد‌حسینیان  بود. در واقع قانون خودرویی را تصویب و اعلام کردند اگر این قطعه‌ای که از خارج می‌آید، قطعه‌سازی بتواند مشابهش را بسازد، تخفیف گمرکی به او می‌دهیم. در واقع قیمت تمام‌شده قطعه را حساب کردند. به‌طور مثال در سال اول 90درصد سود گمرکی را می‌بخشیدند، در سال دوم 80 درصد را می‌بخشیدند تا قطعه‌ساز داخلی هم ترغیب شود دنبال داخلی‌ساز کردن قطعاتش برود. تا 5 سال، قطعه‌ساز تعهد می‌سپرد که اگر موفق به داخلی‌سازی نشد، تمام تخفیف‌ها از او پس گرفته شود. اگر این قانون همیشه پایدار باشد می‌توان گفت حمایت از صنعت قطعه‌سازی صورت گرفته است. ولی وقتی 5سال منقضی شد، هیچ قانونی هم جایگزین نشد.

* در حال حاضر شرایط به چه شکل است؟

در حال حاضر گاهی خودروساز با قطعه‌ساز مورد وثوق قرارداد می‌بندد و می‌گوید از یک شرکت خارجی قطعه به  نام ساخت داخل، کالا وارد کنید. این اقدام موجب می‌شود خودروساز از تخفیف‌های موجود بهره‌مند شود ولی قطعه‌ساز همچنان گرفتار باقی می ماند. البته برخی قطعه‌سازان سودشان 10 برابر خودروسازان می‌شود تا جایی که حتی یکی از غول‌های خودروسازی را هم می‌توانند بخرند.

* شما در جریان این‌که برخی قطعه‌سازان، قطعه چینی را به اسم قطعه ساخت داخل وارد می‌کنند و به شرکت‌های بزرگ خودروساز داخل می‌‌فروشند، قرار دارید؟

فقط یک گروه بزرگ قطعه‌ساز نیست که از چین قطعه وارد می‌کند. اکثر قطعه‌سازان ما از چین قطعه وارد می‌کنند، یعنی با یک مجموعه بزرگ خودروساز قرارداد می‌بندند بعد قطعات را از چین می‌آورند، مونتاژ می‌کنند و به خودروساز می‌دهند. من شاهد بودم برخی قطعه‌سازان اصلا رنگ قطعه‌شان را نمی‌بینند. به عنوان مثال در چین قطعه را سفارش داده‌اند ولی برند شرکت داخلی روی آن خورده است، این قطعه در گمرک حواله نوشته می‌شود و تمام!

متاسفانه نفوذ تنها در سیستم دولتی نیست بلکه در این جریانات هم است یعنی قدرت سیاسی و اقتصادی دارند و به این شکل قرارداد می‌بندند. من به این نتیجه رسیده‌ام با این وضعیت خودروساز واقعی نخواهیم شد. صنعت ما یک بار خودش را نشان داده است. یعنی پیکان را احیا کردیم و پژو را به داخلی‌سازی رساندیم. بنابراین قطعه‌ساز ما توان دارد اما جلوی توانش گرفته شده است. یعنی به آن  پتانسیل‌های طراحی، فنی بهایی داده نمی‌شود و سراغ کسانی می‌روند که قدرت سیاسی و مالی دارند. چه کسی بیشتر می‌تواند قطعه وارد کند از او بیشتر حمایت می‌کنند.

* اگر بخواهید یک راهکار اساسی برای حل مشکلات قطعه‌سازان پیشنهاد کنید چیست، با توجه به این بدهی‌ فراوان دارند، طلبکارند و از همه مهم‌تر قطعات قاچاق و تقلبی در بازارشان وجود دارد. راهکار اساسی برای حل این مشکلات را چه می‌دانید؟

مشکل قطعه‌سازی کشور عدم حمایت دولت است. اگر خودروسازی کشور دولتی است و مدیرش را دولت تعیین می‌کند باید قطعه‌سازی‌اش هم برابر با قوانین و مقررات سازمان برنامه و بودجه باشد. یعنی یک شکل قراردادی را مطرح کنند و هر قطعه را به مناقصه بگذارند، هرکس توانست با بهترین کیفیت و ارزان‌ترین قیمت آن قطعه را تامین کند با او قرارداد ببندند. ولی تا زمانی که آدم‌های بانفوذ اجازه عرض اندام نمی‌دهند اوضاع به همین شکل است.

واقعیت این است متاسفانه در چند سال اخیر با کاهش تولید قطعات، بخش زیادی از واحدهای قطعه‌سازی بزرگ در کشور در آستانه ورشکستگی و تعطیلی قرار گرفت. هرچند تولید قطعه‌سازان روند بهتری یافته اما همچنان بخش زیادی از قطعات موردنیاز خودروسازان توسط تعداد خاصی از شرکت‌ها یا به‌واسطه واردات قطعات چینی تامین می‌شود.