گسترش تعاملات پژوهشگاه صنعت نفت با صنعت در سال 94

پول‌نیوز- معاونت فناوري و روابط بين‌الملل پژوهشگاه صنعت نفت وظايفي مانند نظارت بر انجام پروژه‌هاي تحقيقاتي، برنامه‌ريزي پروژه‌هاي كوتاه، ميان و بلندمدت پژوهشگاه، توسعه فن‌آوري و تجاري‌سازي طرح‌هاي تحقيقاتي، ارزيابي اقتصادي طرح‌هاي پيشنهادي صنعتي، مذاكره با شركت‌هاي خارجي جهت همكارهاي بين‌المللي در زمينه‌هاي انتقال تكنولوژي و انجام تحقيقات مشترك، ثبت اختراعات در داخل و خارج كشور، را بر عهده دارد.

به گزارش گروه انرژی پول‌نیوز، اين معاونت، در سال 93 با اصلاح برخي ساختار و فرآيندها، در صدد بر آمد تعاملات با صنعت را گسترش داده و خلق فناوري‌هاي مورد نياز واحد هاي عملياتي را تسريع و تسهيل كند.

مهندس امير عباس حسيني، معاونت فناوري و روابط بين‌الملل پژوهشگاه صنعت نفت، با تشريح اقدامات اين مجموعه در سال 93، برنامه‌هاي فراروي اين مركز در سال 94 را تشريح كرده است.

مهم‏ترين اهداف معاونت فناوري در سال گذشته چه بوده‏ اند؟

ابتدا بنا به نیاز سازمان، دو هدف اصلی را تعریف کردیم: اول، اصلاح ساختار و فرآیند و دوم، توسعه تعاملات با مشتریان و یا به عبارت بهتر ذی‏نفعان.

از آن جايي كه پژوهشگاه یک سازمان پژوهش‏محور است، باید تحقیق و توسعه را به‏منظور دست‏یابی به فناوری در سرلوحه فعاليت‌هاي خود قرار دهد و رکن لازم برای این کار شناخت کامل سازمان و ظرفیت‏های آن است؛ بنابراین در سال گذشته در ابتدای کار، بخشی از زمان صرف این مهم شد و سپس، چند کار مهم را هم‏زمان آغاز كرديم که یکی از آنها تدوين برنامه اي به نام «برنامه راهبردی پژوهشگاه صنعت نفت» با بخش‏هایی مختلف از قبيل چشم‏انداز، ماموریت و اهداف کلان بود.

برنامه‏ های راهبردی در سه بخش بالادست، پایین‏ دست و محیط زیست قابل ‏اجرا هستند و در نهايت از اين راه مي‏توان پروژه‏های جاری و آتی را به انجام رساند. هدف‏گذاری این برنامه ‏ها تا سال 1398 بوده است؛ يعني برنامه‏ای پنج‏ ساله.

برای اصلاح ساختار و فرآيندها دقيقا چه فعاليت‏هايي انجام شدند؟

به ‏طور مشخص در بخش فرآیندها برای اولین بار موفق به تدوين فرآیند شديم. در واقع اصلی‏ ترین بخش در حوزه مدیریت فرآیند که شناخت و مستندسازی فرآیند است وجود نداشت و از اين رو بر آن شديم که فرآیندهای موجود را مستند کنیم و با مشارکت معاونت برنامه‏ریزی و حوزه‏های دیگر، دوازده فرآیند اصلی مدیریت پروژه تدوین شدند.

پس از تدوين فرآيندها، «به‏سازی» آنها در دستور كار قرار گرفت و عناصر دخیل و ذی‏نفع گردآوری شدند و این فرآیندها در چارچوب قانون تا حدودی بهبود یافتند.

روند كار پروژه‏هاي پژوهشگاه به چه صورت است؟

دقيقا يكي از موضوعات مهم و قابل ‏بررسي ما «پروژه»ها بودند. در پژوهشگاه با همه پروژه‏ها یک نوع برخورد می‏شد و ما برای رفع این مشکل، تصميم گرفتیم پروژه‏ها و به تبع آن افراد دخيل در آنها را رتبه‏ بندي کنیم.

اين بدان معني است كه هر فردي نمی‏تواند هر پروژه‏ای را انجام دهد و برای این کار باید شرایطی را احراز كند. از اين رو واحدی را زیر نظر معاونت فناوری با عنوان «کمیته ارزیابی پروژه‏ها» ایجاد کردیم.

اين واحد از چه بخش‏هايی تشكيل شده است؟

در این واحد افرادي از واحد کنترل پروژه، هيئت علمی، واحدهای ارزیابی فناوری، بازاریابی، تجاری ‏سازی و نماینده پردیس ‏ها حضور دارند و هر طرح پیشنهادی که در این کمیته مصوب شود، از نظر پژوهشگاه یک مصوبه محسوب می‏شود. بنابراین برای اولین بار «تصویب پروپوزال» هم ایجاد شد.

در بخش تعاملات سازمانی چه تدابیری اندیشیده شده ‏اند؟

دو محور اساسی در این بخش دیده شده‏اند: اول، تعامل با حوزه صنعت نفت به‏عنوان اصلی ‏ترین مشتری پژوهشگاه كه شامل شرکت‏های اصلی و دیگر مشتریان حوزه نفت است و دوم، رسیدگی به موضوع همکاری با بخش خصوصی که از ظرفیت‏های مغفول پژوهشگاه بوده است و همواره فاصله‏ای بین تحقیق و توسعه از یک سو و صنعت از سوی دیگر وجود دارد.

یکی از راه‏های موثر کم کردن این فاصله رساندن کار به مرحله‏ای از حلقه توسعه فناوری است که مذاکره درباره سرمایه‏ گذاری ممکن شود و اگر کار در مرحله آزمایشگاه باشد، اصولا در آن سرمایه‏ گذاری بهينه‏ اي رخ نمی‏دهد.

اصولا تفكر ما باید اين باشد كه در بعضی از حوزه‏ها بسیار عمیق و در همه ابعاد کار ‏کنیم و تا مرز دانش نيز پيش ‏رويم و حتی لایسنس تولید کنیم، اما در برخی حوزه ‏ها اجازه دهیم که دیگران کار کنند.

یکی از راه‏های جذب صنعت، وارد کردن بخش خصوصی است که اگر اتفاق بیفتد، به معنی رسیدن به نقطه مورد نظر است و این که حداقل، رضایت این بخش را جلب کرده‏ اید و پژوهشگاه سعی کرده است كه این اتفاق بیش‏تر رخ دهد.

نکته مهم در بخش تعاملات این است که بخشی از موضوع به افراد مربوط است و بخشی مهم از آن متوجه فرآیندهاست و از آن جايي كه پژوهشگاه يك سازمان پژوهش ‏محور است، باید براساس نيازهاي صنعت پيش برود. از سوي ديگر، چارچوب‏های خاص كاري، الزام‏هایی دارند که کار را دشوار می‏کنند.

براي اين مشكل تدابيري انديشيده‏ ايد؟

نزدیک کردن این دو موضوع دشوار است و تلاش کرده‏ایم تا حد امکان این کار را انجام دهیم. هم‏اكنون ما شاهد تغييرات مثبت پژوهشگاه در تعاملات برون‏سازماني هستيم و البته این امر لزوما به معنی رسیدن به نقطه ایده‏آل نیست.

اصولا اصلاحات فرآیندی مستمر است و ما در این سازمان با افرادی نخبه و توانمند روبرو هستیم که می‏خواهند فعالیت کنند و وظيفه مسئولان است كه آنها را تشويق كنند.

در زمینه ساختار ارتباط با مشتری، که بخشی از تعاملات سازمان است، كارگروهي داریم که شفاف ‏سازی ارتباط با مشتری و جلوگیری از فساد را به عهده دارد. مديريت ارتباط با مشتريان(CRM) در این کمیته به تصویب رسیده و آن را اجرا خواهیم کرد. CRM تنها یک نرم ‏افزار نیست، بلکه یک فرهنگ است كه عناصر بسیاری را در بر می‏گیرد؛ از شناخت مشتری گرفته تا فرهنگ سازمانی برخورد با مشتری.

پژوهشگاه در سال گذشته در زمینه سبد پروژه‏ها و همکاری بيش‏تر با صنعت چه کارهایی را انجام داده است؟

به‏ طور حتم يكي ديگر از مقولاتی كه پژوهشگاه بايد به آن توجه كند سبد پروژه است. بايد به اين نکته توجه كرد كه سبد پروژه‏های پژوهشی باید به ‏شدت کاربردی و محدود باشد و در واقع ما به یک سبد متنوع نیاز نداریم و اصولا شرکت‏های معروف صاحب فناوری در دنیا هم این گونه نیستند و اين امر ما را بر آن داشت تا به سمت نیازهای صنعت حرکت کنيم و در اصل سبد كاري ما بايد با نيازهاي صنعت مطابقت داشته باشد.

با توجه به ماموريت و اهداف پژوهشگاه، اولويت اصلي اين سازمان توجه به مشكلات و دست‏يابي به آن چیزی است كه صنعت از ما مي‏خواهد است و تمركز ما بر حل فناورانه مشكلات صنعت نفت و گاز است.

پژوهشگاه با ارايه مقالات و چاپ كتب به چه نحوي برخورد مي‏كند؟

بدیهی است که مركزي با اين قدمت محصولاتی جانبی مانند محصولات علمی(کتاب و مقاله) نیز دارد، اما اين گونه محصولات محصول اصلی پروژه نیستند و الزامات عضو هیئت علمی بودن‏د و مطمئنا برای ارتقا و توانمندسازی هیئت علمی باید مقاله و کتاب تولید کرد.

یک عضو هیئت علمی باید مقاله تولید کند، اما معنی‏ اش این نیست که محصول پروژه، مقاله است. محصول پروژه، هدف پروژه است. متاسفانه یکی از چالش‏ها همین موضوع است؛ بدين معني كه گاهي به محصولات جانبي بيش از محصولات اصلي توجه شده است.

ما اين اصل را قبول داريم كه اعضای هیئت علمی ما در ارتباط با وزارت علوم وظایفی دارند که باید انجام دهند تا عضو هیئت علمی بمانند و ارتقا پیدا کنند و پژوهشگاه از این نظر هم رشد کند؛ اما این رشد علمی است و وظيفه اصلي پژوهشگاه پاسخگويي به صنعت است.

صنعت نفت مشخصا از پژوهشگاه چه انتظاراتی دارد؟

انتظار صنعت نفت از پژوهشگاه حل فناورانه مشكلات است و مشکل فناورانه یعنی رسیدن به هدف در برخي از موضوعات و عدم‏ وابستگی در لایسنس‌ها. براي مثال، در موضوع شیرین‏ سازی گاز طبیعی پیشرو بودن، پژوهش کردن، دست‏يابي به دانش فني و حل معضلات كشور از اولويت‏هاي اساسي سازمان‏اند.

در اصل باید بر فناوری بیش‏تر تمرکز کنیم و برای تحقق این امر باید راهبردها تدوین شوند تا چارچوب‏ها به دقت شکل گیرند و در واقع، بدون برنامه راهبردی، سازمان به هر سمتی ممکن است حرکت کند.

درباره ثمرات این موضوع که در اصطلاح «سبد پروژه‏ها» یا «سبد فناوری» نامیده می‏شود، سال آینده بیش‏تر می‏توان صحبت کرد.

آیا در سال گذشته، کاهش بی‏سابقه قیمت نفت تاثیری بر روند پیشرفت پروژه‏ها داشته است؟

نمی‏توان گفت که هیچ تاثیری نداشته، اما نکته ظریف و مهمی که باید به آن توجه کرد این است كه صنعت روال عملیاتی خود را طی می‏کند، بنابراین پروژه‏هایی که سمت و سوی آنها حل مشکلات صنعت نفت است، هیچ مشکلی پیدا نمی‏کنند.

از نظر درآمدهای سازمان، سال‏های 1392 و 1393 تفاوتی قابل‏ ملاحظه که به معنی تاثیرگذاری در روند پژوهشی پروژه‏ها باشد، نداشته‏ اند.

به نظر شما چه رویکردهایی موجب شدند که وزارت نفت در اقدامی استثنایی مدیریت مطالعه چند مخزن را به پژوهشگاه واگذار کند؟

اين ايده جديد، که مبدع آن وزير نفت بوده اند، براي اولين بار در كشور مطرح شده است. این ایده مبتنی بر یک راهبرد اساسی است و در سال‏های آتی، در توسعه فناوری ارکان تحقیق و توسعه کشور، باید به فناوری در حوزه بالادست که مغفول مانده بود کمک شود.

پژوهشگاه، با توجه به نیروهای متخصص، ارزشمند و البته تجهیزات مناسب خود، در بخش بالادست رتبه اول كشور را دارد از اين رو مهم‏ترین میدان‏ها در اختیار اين مركز قرار گرفته‏ اند و اطمينان داريم که در چارچوب قراردادی که ابلاغ شده(با موضوع ازدیاد برداشت)، مي‌توانيم مسئولیت‏های خود را در بخش پژوهش و فناوری به نحوی شايسته به سرانجام رسانیم.

ازدیاد برداشت در همه حوزه‏های میدان معنا می‏دهد: مطالعات مخزن، چاه و بهبود روش‏های برداشت و سطح ‏الارض و رفع محدودیت‏ها و مشکلات آن. همه این بخش‏ها فناورانه اند و پژوهشگاه در بخش‏هایی می‏تواند مستقل فعاليت كند و دانش آن را هم دارد و در بخش‏هایی به شریک خارجی نياز است.

سبدی از شرکای خارجی را هم در این حوزه آماده کرده‏ایم. شرکایی معتبر از کشورهای خارجی، هم از بخش دانشگاهی و هم شرکت‏های صاحب فناوری، حاضر به همکاری شده‏اند و سعی داریم آنها را در چارچوب‏های گفته ‏شده قرار دهیم. ساختاری چندبخشی در هر سه پردیس برای این کار طراحی شده که البته هدایت طرح طبیعتا بر عهده پردیس بالادستی است و کمیته راهبری مستقل از پردیس‏ها زیر نظر معاونت فناوری در حال فعالیت است که تصمیمات راهبردی در آن جا گرفته می‏شوند.

اين پروژه چندساله است؟

این پروژه ده سال ادامه خواهد داشت، اما این به این معنی نیست که بايد طي ده سال به نتیجه برسيم. ما باید در کوتاه‏ مدت به نتیجه برسیم و نشان دهیم که چرا در کشور اول هستیم و البته مسیرهای میان‏ مدت و بلندمدت هم در برنامه داریم.

در راه‏ حل‏های کوتاه ‏مدت، مدیریت چاه اولویت اول است. در زمینه نقشه راه فناوری این مخازن جلساتی متعدد با شرکت ملی مناطق نفت‏خيز برگزار شده و احتمالا در اردیبهشت ماه اولین نسخه آن ارایه می‏شود. همان طور که می‏دانید، اولین بار است که مدیریت مخازن بر عهده پژوهشگاه است و شرکایمان در کنار ما قرار می‏گیرند. این تجربه فوق‏ العاده ارزشمند است و توان پژوهشگاه هم در این میان محک جدی خواهد خورد.